SYTUACJA DIAGNOSTYCZNA PACJENTÓW Z RAKIEM PŁUCA A DOSTĘP DO INNOWACYJNYCH TERAPII
2022-11-14
ALEKSANDRA WILK, koordynatorka Sekcji Raka Płuca oraz grupy wsparcia chorych z rakiem płuca Fundacji TO SIĘ LECZY dzieli się swoimi przemyśleniami na temat aktualnej sytuacji pacjentów z tym nowotworem w Polsce w zakresie dostępu do nowoczesnej diagnostyki genetycznej, bez której nie ma możliwości zastosowania innowacyjnego leczenia - terapii celowanych i immunoterapii.
Dlaczego mimo finansowania świadczenia diagnostyka genetyczna nie jest wykonywana u pacjentów z rakiem płuca?
Z przykrością stwierdzam - na podstawie doświadczeń pacjentów, którzy zwracają się do nas na co dzień o pomoc na Infolinii, czy też poprzez Facebookową Grupę Wsparcia - że wielkiej poprawy nie widzę, pomimo iż mamy od stycznia w koszyku świadczeń nowe możliwości wykonywania złożonych badań genetycznych. Dzięki temu możemy badać nie kilka, ale kilkanaście mutacji u pacjentów z niedrobnokomórowym rakiem płuca w zaawansowanym stadium choroby, z podtypem gruczołowym i podtypem NOS. Niestety to nie przekłada się na wymierne korzyści dla pacjentów.
Te badania nadal nie są wykonywane rutynowo i trudno powiedzieć z czego to wynika. Być może wynika to z oszczędzania na tej procedurze przez szpitale, bo przecież samo badanie jest finansowane kwotą 2500 zł, więc ośrodki są w stanie rozliczyć to świadczenie. Myślę, że warto zadać placówkom pytanie – dlaczego nadal nie wykonują badań genetycznych u pacjentów z rakiem płuca? Wiemy, że pacjent musi mieć te badania wykonane, aby był leczony zgodnie z aktualną wiedzą medyczną. Cieszę się, że po raz kolejny możemy o tym głośno powiedzieć, ponieważ w dalszym ciągu diagnostyka molekularna w raku płuca nie idzie do przodu tak, jak byśmy chcieli.
Nierozerwalny związek badań genetycznych i innowacyjnego leczenia
W LISTOPADZIE MIESIĄCU ŚWIADOMOŚCI RAKA PŁUCA mówimy dużo do całego społeczeństwa o profilaktyce raka płuca, ale warto też z tej okazji uświadamiać pacjentom z tym nowotworem, jak powinna wyglądać ich ścieżka diagnostyki. Dlaczego istnieje nierozerwalny związek między badaniami genetycznymi, a innowacyjnym leczeniem? Trzeba mówić o tym, że program lekowy w raku płuca bardzo się zmienił w ostatnim czasie i naprawdę weszło dużo innowacyjnych terapii, z których pacjenci mogliby korzystać.
Jak pokazały dane NFZ i raporty, które zostały opublikowane w tym roku, bardzo mało pacjentów – 1 osoba na 4 korzysta z tych terapii. Z czego to wynika? Te terapie mogą przedłużać życie pacjentom rakiem płuca o wiele lat, a w tym czasie mogą się pojawić kolejne nowoczesne leki, które będą dalej im pomagać żyć w tej chorobie i leczyć ją. Obecnie możemy mówić o raku płuca jako o chorobie przewlekłej. To już nie jest nowotwór, z którym pacjenci żyją przez kilka miesięcy. Są pacjenci z tą choroba, z którymi pracujemy, żyjący przez 4 -5, a nawet 7- 8 lat .
Jest to niezwykle ważna sprawa, aby na samym początku pacjent miał wykonane badania molekularne, ponieważ od tego zależy cała jego ścieżka diagnostyczno-terapeutyczna. Jeśli tych badań na początku nie wykonamy, chory zazwyczaj otrzymuje chemioterapię, co całkowicie zmienia jego rokowanie. To się niestety w dalszym ciągu zdarza i ubolewamy nad tym faktem ogromnie. Dlatego musimy edukować pacjentów, aby wiedzieli jak jest skonstruowany ich plan leczenia, jakie badania powinni mieć wykonane, żeby sami się upominali na konsyliach czy w rozmowach z lekarzami o diagnostyczne badania genetyczne, ponieważ od tego zależy ich leczenie, ich życie. Nie wykonanie tych badań w odpowiednim momencie, jak mówią klinicyści i my też, jest po prostu błędem medycznym, z powodu którego potem cierpi pacjent.
Na jakie zmiany w czekamy w opiece nad pacjentami z rakiem płuca?
To na co obecnie czekają pacjenci z rakiem płuca i klinicyści, to wprowadzenie ośrodków kompleksowej opieki nad pacjentami z rakiem płuca - Lung Cancer Unitów. Wiemy, że prace nad powołaniem Lung Cancer Unitów, które miały się skończyć w drugim, albo trzecim kwartale tego roku są przesunięte na 2023 rok. Mamy nadzieję, że wprowadzenie od stycznia 2023 roku Krajowej Sieci Onkologicznej na terenie całego kraju przyśpieszy proces tworzenia Lung Cancer Unitów. To będzie miejsce, gdzie pacjent z rakiem płuca będzie mógł mieć szybką i precyzyjną ścieżkę diagnostyki, która będzie kierowała go do właściwego leczenia. Potrzebne jest też finansowanie Ambulatoryjnej Opieki Specjalistycznej, dzięki której pacjent nie musi leżeć kilka dni czy tygodni w szpitalu, bo np. wynik jego badania jest niejednoznaczny i trzeba powtórzyć biopsję czy bronchoskopię. Pacjent pozostaje wtedy wówczas w szpitalu, a środki idą na jego pobyt, a nie na leczenie.
Konieczne jest także finansowanie badań molekularnych o poszerzonym profilowaniu genomowym, ponieważ są leki celowane na rzadsze mutacje. Możemy z nich skorzystać, gdyż są zarejestrowane w Europie, choć jeszcze nie ma ich w programie lekowym w Polsce i na nie czekamy. Mutacje te nie są wykrywane, ponieważ nie są wykonywane badania w ich kierunku. Dlatego jest potrzebny szeroki panel profilowania genomowego dla pacjentów z rakiem płuca, który mógłby, np. wykryć mutacje takie jak RET czy HER2, które występują też w raku rdzeniastym tarczycy czy raku piersi, a pacjent mógłby być leczony lekami celowanymi dedykowanymi dla tych nowotworów.
Te badania nie są wykonywane, więc leczy się takiego pacjenta chemioterapią, ponieważ nie ma podstaw do podania tych leków, gdyż nie ma potwierdzonej mutacji. Profilowanie genomowe w raku płuca powinno być finansowane, jeśli nie z NFZ to z Funduszu Medycznego. W Funduszu Medycznym jest mowa o finasowaniu nowoczesnej diagnostyki, która nie dotyczy tylko raka płuca, ale i innych nowotworów. Wiemy, że mutacje są wspólne dla kilku nowotworów i z tych badań mogą mieć korzyść chorzy na inne nowotwory czy choroby rzadkie, w których występują zaburzenia molekularne.
Potrzebne jest także finansowanie badania immunohistochemicznego ekspresji białka PD-L1. To badanie jest dotąd niefinansowane, a jest wręcz niezbędne do tego, by zakwalifikować pacjenta do programu lekowego. Jeżeli szpital nie wykonana tego badania, czyli nie zapłaci z własnych pieniędzy za to badanie, to pacjent otrzyma chemioterapię w I linii zamiast innowacyjnego leczenia immunoterapią czy immunochemioterapią.
Podsumowując: Lung Cancer Unity, szeroki panel profilowania genomowego metodą NGS plus immunohistochemia PD-L1 oraz rozszerzanie programu lekowego o inne leki innowacyjne.
Zamiast ryczałtu, obligatoryjne wykonanie panelu
Dodajmy jeszcze, że ośrodki, które leczą pacjentów z rakiem płuca i mają kontrakt na program lekowy dla tych chorych, powinny obligatoryjnie po rozpoznaniu w badaniu patomorfologicznym niedrobnokomórkowego raka płuca z odpowiednim podtypem tego nowotworu do wykonania w następnej kolejności pełnego panelu w kierunku mutacji występujących w raku płuca. Jest to tym bardziej uzasadnione, że szpitale otrzymują już finansowanie, które jest w stanie pokryć koszty takiego badania NGS. Następnym krokiem na ścieżce diagnostyki, jeśli badanie nie wykaże mutacji u pacjenta, czyli nie może być zastosowane leczenie celowane, powinno być wykonanie badania w kierunku PD-L1, kwalifikującego do immunoterapii czy immunochemioterapii w 1 linii leczenia. Jeśli te badania nie będą wykonywane obligatoryjne, to sytuacja w diagnostyce raka płuca pozostanie bez zmian.
Trzeba sobie jasno powiedzieć, że powodem tego jest fakt, iż szpitale otrzymują te pieniądze w ryczałcie, więc nie są zobowiązanie do wykonania jednoczasowo pełnego panelu. Wykonują po kolei badania w poszukiwaniu poszczególnych mutacji, co wiąże się z dłuższym oczekiwaniem na wyniki, a niejednokrotnie zdarza się, że w końcu brakuje materiału do badania. W wyniku takiego postępowania proces diagnostyczny przedłuża się nawet do pół roku i pacjent jest w takim stanie, że nie ma szans na skuteczne leczenie. Dlatego w raku płuca powinny obowiązywać standardy diagnostyki genetycznej, które nie powinny dopuszczać do rozpoczęcia leczenia bez wykonania określonych badań. Środki finansowe, które są już dostępne na nowoczesne diagnozowanie pacjentów w technologii NGS powinny być racjonalnie wykorzystane dla dobra chorego, aby umożliwić mu otrzymanie innowacyjnego leczenia.